Tıp eğitimi diyince hayat boyu devam eden bir süreç akla gelir. Bu yüzden tıp eğitimini mezuniyet öncesi tıp eğitimi (tıp fakültesindeki 6 yıllık süreç), mezuniyet sonrası tıp eğitimi (uzmanlık ve yandal eğitimi) ve meslek yaşamı boyunca süren öğrenme süreci olarak üçe ayırabiliriz.
Buradaki konumuz olan mezuniyet öncesi tıp eğitimini de aşağıdaki gibi 3 döneme ayırabiliriz:
- Klinik Öncesi Dönem (ilk 3 sınıf)
- Stajyerlik Dönemi (4 ve 5. sınıf)
- İnternlük Dönemi (6. sınıf)
Mezuniyet öncesi tıp eğitimindeki bu dönemleri Ankara Tıp'taki sistem üzerinden anlatacağım. Ankara Tıp'ta geçme notu 2013 yılında 100 üzerinden 70'ten 60'a indirilmiştir. Bütün derslerden 100 üzerinden 60 ile geçilmektedir.
KLİNİK ÖNCESİ DÖNEM
Klinik öncesi dönemde teorik bilgi içeren dersler, laboratuvar dersleri, iletişim becerileri, mesleksel beceriler, probleme dayalı öğrenme (PDÖ) oturumları, araştırma projesi yürütme (APY) ve alan çalışması gibi uygulamalar yapılmaktadır.
Klinik öncesi dönemde teorik dersler ve laboratuvar dersleri Morfoloji Kampüsü'ndeki amfilerde ve laboratuvarlarda olmaktadır. İletişim Becerileri, Mesleksel Beceriler ve PDÖler Ankara Üniversitesi Cebeci Hastanesi'nde özel olarak ayarlanmış dersliklerde yapılmaktadır.
Teorik dersler ve laboratuvar dersleri birbiri ile ilişkili bir şekilde ilerlemektedir. Teorik derslerde ilk 2 yılda anatomi, fizyoloji, histoloji, embriyoloji biyokimya, mikrobiyoloji ve biyofizik gibi dersler teorik olarak işlenmekte ve laboratuvarda uygulamaları yapılmaktadır. İlk 2 yıldaki amaç normal bir insanın vücudunun yapılarını ve işlevlerini öğrenmektir. 3. yılda patoloji, farmakoloji ve fizyopatoloji gibi dersler ile klinik tıp bilimlerinden hocaların geldiği kliniğe hazırlayıcı propedötik dersler bulunmaktadır. 3. yıldaki amaç insan vücudundaki yapılar ve işlevleri bozulduğunda ne olduğunu öğrenmek ve klinik yıllara hazırlanmaktır. Laboratuvar derslerinde mikroskopla insan doku ve hücrelerini tanıma, insanda hastalık yapan canlıları tanıma öğrenilirken, biyokimya, fizyoloji ve mikrobiyolojide kullanılan testler de öğrenilir. Anatomi derslerinde kadavra ve maketlerle insan anatomisi öğrenilir.
Ankara Tıp'ta komite sistemi vardır ve komitelere modul denir. Modüler sistemde birçok farklı alandan dersler birlikte anlatılır ve sınavlarda birçok farklı alandan sorular birlikte sorulur. Örneğin sindirim sistemi modülünde sindirim sisteminin anatomisi, fiyolojisi, histoloji ve sindirim sisteminde hastalık yapan mikroskobik canlılar anlatılır. Modül sonunda sindirim sistemi ile ilgili tüm alanlardan soruların olduğu teorik sınav ve laboratuvar sınavı yapılır. İlk 2 sınıfta her yıl 4 modül bulunurken 3. sınıfta 2014 yılı itibariyle 6 modül bulunmaktadır.
PDÖ oturumları da her modülde ilgili konuda yapılmaktadır. Daha önceden yapılandırılmış bir vakada 10 kişilik bir öğrenci grubu bir öğretim üyesinin yönlendiriciliğinde vakayı tartışır ve kendi öğrenme hedeflerini belirlerler. Belirlenen öğrenme hedefleri bir sonraki PDÖ oturumunda öğrenciler tarafından anlatılır. Öğrenciler PDÖ oturumlarındaki performanslarına göre aldıkları notlar modül sonu notunun %5'ini oluşturur.
Bazen yanlış bilindiği gibi Ankara Tıp'ta PDÖ sistemi değil komite sistemi vardır. PDÖ'de bir eğitim yöntemi olarak kullanılmaktadır.
Mesleksel beceriler dersleri 1. sınıftan 3. sınıfa kadar sürer ve en basit becerilerden başlayarak ilerler. İlk 2 sınıfta el yıkama, eldiven takma, nabız sayma, ateş ölçme, kasa ve toplar damara enjeksiyon yapma, toplar damardan kan alma, dikiş atma, idrar sondası takma ve temel ilkyardım becerileri öğretilir ve öğrenciler gerçek hastalarla karşılaşmadan önce maketler üzerinde kendilerini geliştirirler. 3. sınıfta hastadan öykü alma (anamnez) ve muayene yapma becerileri öğretilir.
İletişim becerileri derslerinde iletişim kurma, hasta-hekim ilişkisi ve çatışma çözme üzerine teorik dersler ve uygulamalar yapılır. Daha önceden eğitilmiş standardize hastalar rol yaparak öğrencilerin uygulama yapmasına imkan sağlarlar.
APY dersleri 3. sınıfta olmaktadır ve 5 kişilik gruplar halindeki öğrenciler kendi belirledikleri bir konuda danışman öğretim üyesi ile 1 yıl boyunca bir araştırma projesi yürütmektedir. 1 yılın sonunda Morfoloji Kampüsü'nde poster sunumu yapılmaktadır ve bu sunumdan not alınmaktadır.
Alan Çalışması da 3. sınıfta olmaktadır ve öğrenciler kendi seçtikleri ailelerin sağlık durumlarını 1 yıl boyunca izlemekte ve danışmanlık yapmaktadır. Yıl boyunca Halk Sağlığı Anabilim Dalı'ndaki öğretim üyelerine de aile hakkında bilgi vermektedir. Yıl sonunda bir rapor hazırlayıp sunmaktadır.
Sene içindeki bütün sınavlarla dönem içi notu oluşturur. Sene sonunda yapılan teorik (%60) ve laboratuvar (%40) final sınavlarıyla da dönem sonu notu oluştur. Her iki notun %50'si alınarak toplanır ve 60 ve üzeri not alanlar sınıfını geçer. Geçemeyenler için final sınavı yerine geçen bütünleme sınavı hakkı bulunur. Bütünlemeyi geçemeyenler için de tek ders sınav hakkı bulunmaktadır.
STAJYERLİK DÖNEMİ
4. ve 5. sınıftaki öğrencilere stajyer doktor denmektedir ve bu dönemde öğrenciler bütün klinik branşlarda belirlenmiş günler boyunca staj yapmaktadır. Stajların ortasında ara sınav yapılır ve geçme notunun %15'ini oluşturur. Staj boyunca öğrencinin performansına göre verilen notlar geçme notunun %5'ini oluşturur. Staj sonu teorik sınav geçme notunun %20'sini oluşturur ve sözlü sınav da geçme notunun %60'ını oluşturur.
Stajyerlik döneminde dersler Ankara Üniversitesi İbn-i Sina Hastanesi ve Cebeci Hastanesi'nde yapılmaktadır.
Staj sonu ortalaması 60 ve üzeri olanlar stajı başarıyla geçerler. 60'ın altında alanlar bütünleme sınavına girerler. 4. sınıfta tek stajdan kalanların tek ders sınavı hakkı ve 5. sınıfta 3 stajdan kalanların 3 ders sınav hakkı bulunmaktadır.
4. sınıfta 36'şar iş günü İç Hastalıkları 1 (Gastroenteroloji, Hematoloji, Onkoloji ve Geriatri), İç Hastalıkları 2 (Endokrinoloji, Romatoloji, Nefroloji ve İmmünoloji) ve Genel Cerrahi stajları; 12'şer iş günü Nöroloji, Psikiyatri, Kardiyoloji, Göğüs Hastalıkları, Enfeksiyon Hastalıkları stajları ve 6'şar iş günü Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi, Akılcı İlaç + Allerji stajları yapılmaktadır. Teorik olarak Adli Tıp ve Radyasyon Onkolojisi stajları yapılmaktadır (toplam 180 iş günü).
5. sınıfta 32 iş günü Çocuk Hastalıkları stajı; 24 iş günü Kadın Hastalıkları ve Doğum Stajı; 12'şer iş günü Ortopedi, Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon, Anestezi, Kulak-Burun-Boğaz, Göz, Dermatoloji, Göğüs Cerrahisi + Acil, Üroloji, Halk Sağlığı stajları, 6'şar günlük Radyoloji ve Seçmeli (Beyin Cerrahisi, Kalp ve Damar Cerrahi, Aile Hekimliği, Spor Hekimliği, Plastik Cerrahiden biri) stajları ve 4 günlük Çocuk Cerrahisi stajı yapılmaktadır. Teorik olarak Tıp Etiği ve Nükleer Tıp stajları yapılmaktadır (toplam 180 iş günü).
Stajyerlik döneminde staja göre değişkenlik göstermekle birlikte sabahları hocayla vizit yapılır ve hoca stajyer doktorlara hastaları ile ilgili sorular sorar. Stajla ilgili uygulamalar da genellikle sabah yapılır. Öğleden sonra ise stajla ilgili teorik dersler anlatılır. Stajlardaki ortalama öğrenci sayıları büyük stajlarda dönemdeki öğrenci sayısının 5'te1'i kadar ve küçük stajlarda 15'te 1'i kadardır. Vizitteki öğrenci sayısı da dönemdeki öğrenci sayısının 30'da 1'i civarını geçmemektedir. Böylece her öğrenci stajda en az 1 hastadan öykü alma ve hastayı muayene edebilme şansını bulmaktadır.
INTERNLÜK DÖNEMİ
6. sınıftaki tıp öğrencisine intern doktor denir. Internlük dönemi her yıl 1 temmuzda başlar ve 30 haziranda sonlanır. Öğrenciler 2'şer ay İç Hastalıkları ve Çocuk Hastalıkları, 1'er ay Genel Cerrahi, Kadın Hastalıkları ve Doğum, Halk Sağlığı, Psikiyatri, Seçmeli Dahili Tıp Bilimleri (Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi, Dermatoloji, Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon, Nöroloji, Radyoloji, Allerji, Adli Tıp) Seçmeli Cerrahi Tıp Bilimleri (Beyin Cerrahisi, Anestezi, Çocuk Cerrahisi, Gögüs Cerrahisi, Kalp ve Damar Cerrahisi, Göz, Kulak-Burun-Boğaz, Ortopedi, Plastik Cerrahi, Üroloji) stajlarını yaparlar.
Internlük döneminde stajlar Ankara Üniversitesi İbn-i Sina Hastanesi ve Cebeci Hastanesi'nde yapılmaktadır.
Internlük dönemindeki stajlarda sınav yoktur. Öğrenciler 5 yıl boyunca edindikleri bilgi, beceri ve tutumlarını gözetim altında uygulama imkanı bulurlar. Bu dönem hekimlik yaşamından önceki bir tatbikat dönemi gibidir.
İnternlük döneminde öğrenciler 6 aya kadar Erasmus, Mevlana ve Farabi programları yada kendi imkanları ile ayarladıkları yurtiçi veya yurtdışındaki bir fakültede öğrenim görebilirler.
Ankara Tıp'ta internlerin görev ve sorumlulukları oldukça ayrıntılı olarak belirlenmiştir. Her staj için ayrı ayrı görev ve sorumluluklar tanımlanmıştır. Belirlenmiş görev ve sorumluluklar sayesinde internler öğrenim haklarını savunabilmektedir.
Ankara Tıp'taki zorlu ama verimli internlük döneminin ardından göreve başlayan bir hekim mesleki sorumluluklarını rahatlıkla yerine getirebilir.
